25 maart 2020
Toen ik een jaar of negen was besloot ik samen met mijn vader de trap van de tien meter (duik)toren van een openluchtzwembad te beklimmen. Mijn vader was van plan ervan af te duiken en ik zou gaan springen. We waren op vakantie in Oostenrijk en hadden na veel suf te hebben gewandeld, zin in eindelijk wat echt avontuur. Vergeleken met de hoge bergen om ons heen was het eigenlijk een hoogte van niks, maar eenmaal boven aangekomen schoot de twijfel er behoorlijk in. Het rechthoekige bad leek van deze hoogte meer op een klein blauw postzegeltje waar je makkelijk naast zou kunnen springen. ‘Okay, zullen we?’ riep mijn vader op vastberaden toon…
Ik moest aan bovenstaande situatie uit mijn jeugd terugdenken toen ik een paar jaar geleden de korte documentaire ‘Ten Meter Tower’ zag. De film van de Zweedse documentairemakers Maximilien van Aertryck en Axel Daniel- son die was te zien op het Sundance Film Festival 2017.
Volgens de makers was het doel van deze film om een soort van psychologisch experiment uit te voeren: ze probeerden mensen in een moeilijke situatie te vangen, om uiteindelijk een portret van mensen in twijfel te maken.
Via een online advertentie hadden de makers 67 mensen gevonden die nog nooit een tien meter hoge duiktoren hadden beklommen en nog nooit van zo hoog waren gesprongen. Ze betaalden elk van hen € 30,- om deel te nemen en daarvoor moesten de deelnemers naar boven klimmen en naar de rand lopen. De makers waren namelijk net zo geïnteresseerd in de mensen die besloten terug te gaan als degenen die uiteindelijk de sprong durfden te wagen.
‘Ik denk, dus ik ben’
Waar de twijfel om van een toren af te springen vooral over durf/doen gaat, bestaat er natuurlijk ook een ander soort twijfel. Die van het denken. ‘Aangezien wij een denkende geest hebben, twijfelen wij.’ Het ontstaan van deze gedachte ligt bij filosoof en wiskundige René Descartes. Hij staat met de uitspraak ‘Ik denk, dus ik ben’ aan de wieg van wat de moderne filosofie wordt genoemd.
We hebben allemaal weleens acteurs zien twijfelen in films, maar er zijn weinig echte beelden van dit gevoel in documentaires vastgelegd. Die echte twijfel met de bijbehorende gedachtes, dialogen en lichaamstaal is op een prachtige manier vastgelegd in deze film.
Destijds een geheel nieuwe methode om onszelf en de wereld om ons heen te onderzoeken. Descartes stelt dat onbetwijfelbare kennis niet kan voort- komen uit traditie of gewoonte. Zelfs onze eigen zintuigen zijn niet helder genoeg. Ware kennis begint bij een radicale twijfel aan alles wat we geloven, menen te weten of waarnemen. Pas als we aan alles twijfelen, stuiten we op iets wat onbetwijfelbaar is. Ons eigen verstand is volgens Descartes het startpunt van kennis. Vandaar: ik denk, dus ik ben. Oftewel niet blind een overtuiging volgen, maar kritisch nadenken en durven twijfelen.
Waar komt twijfel eigenlijk vandaan? Het begint heel simpel, omdat we nooit iets zeker weten en wel graag willen overleven. Of we dat nou leuk vinden of niet, veel van wat we doen komt voort uit evolutie. We proberen continu te overleven en in die overlevingsdrang proberen we verkeerd gedrag te vermijden en succesvol gedrag te herhalen. Daarom houden we zo stug vast aan gewoontes, want een gewoonte is de verstandige drang om oud gedrag te herhalen of juist te vermijden als we weten dat het niet goed is.
Maar lang niet altijd is er oud gedrag voorhanden en dan moeten we dus nieuw gedrag ontplooien. Daarbij komt twijfel om de hoek kijken. We willen immers wel de juiste keuze maken. Maar wat is de juiste keuze?
Vroeger was gewoon proberen riskant, want als je eenmaal was vertrapt door een mammoet of vergiftigd door een bes, restte je weinig opties meer. En toch zijn er wel degelijk zaken waar je je op kunt baseren voordat je tot actie overgaat. Dat zijn onzichtbare aanwijzingen, veelal gebaseerd op patronen en ervaringen uit het verleden. Wij zijn in staat om deze informatie razendsnel te verwerken en dit helpt ons bij het maken van de beste keuze.
Het onderwerp twijfel was ook voor dagblad Trouw een inspiratiebron voor hun campagne. Met deze campagne met daarin de quote ‘Zou onze waarheid veranderen als we door de ogen van een ander kijken?’ laten ze zien dat de krant evenwichtig en diepgaand is. Een krant die geen zekerheden schreeuwt, maar durft te twijfelen.
Wellicht is het een reactie op het populisme uit de politiek, waarin mensen met grote zekerheid van alles roepen, om daarmee de zo gewilde uitstraling van ‘krachtige leider’ neer te zetten. Onze maatschappij lijkt een voorkeur te hebben voor mensen die zich zonder twijfel durven uit te drukken. We stemmen graag op politici die ons in eenvoudige termen vertellen hoe de wereld in elkaar zit. We sturen werknemers op assertiviteitstraining en leren onze kinderen op school om stelling te nemen. Dit aspect zal van invloed zijn geweest tijdens het bedenken van dit campagneconcept.
Ook de pay-off ‘misschien wel de beste krant van Nederland’ heeft het gevoel van twijfel in zich. Het is natuurlijk wel een beetje een rare slogan. Je maakt zelf een krant, het is (onderdeel van) je vak om zaken te beoordelen en het kaf van het koren te scheiden en toch weet je niet hoe goed je bent. Maar aan de andere kant komt het ook wel bescheiden en sympathiek over, om je niet zomaar de beste te noemen, maar daarover (zelfkritisch) nog enige twijfel te laten bestaan.
Keuzestress
Keuzestress is een vorm van stress die veroorzaakt wordt doordat iemand overspoeld wordt met informatie die overwogen moet worden om een ‘goede’ keuze te kunnen maken. Iedereen maakt het weleens mee. Laatst zag ik dat zelfs m’n kinderen er last van hadden toen ze bij de tandarts een speeltje uit mochten zoeken.
Tijdens mijn werk heb ik er ook weleens last van. Bijvoorbeeld als ik na een hele dag samen op pad te zijn geweest met een fotograaf (artdirection op locatie) een paar dagen daarna zo’n 2000 foto’s (lang leve de digitale fotografie 😉 ) aangeleverd krijg. Van één scene zijn soms wel dertig foto’s gemaakt en aan mij dan de nobele taak om de drie beste te kiezen. De opdrachtgever wil namelijk vaak óók nog wat te kiezen hebben. En drie is een behapbaar aantal.
Zelf ben ik heel visueel ingesteld en heb vroeger als kind met veel plezier vele ‘zoek de tien verschillen’ plaatjes snel kunnen oplossen. En nog steeds vind ik het selecteren van foto’s (beeldredactie) erg leuk om te doen. Je moet er wel even de tijd voor nemen en niet gestoord worden.
Nu heb ik zelf dus niet zo’n last van keuzestress, maar mocht jij hierdoor wel geplaagd worden, dan zijn er legio online tips tegen te vinden. Ik zal ze niet allemaal gaan opnoemen, want er zitten uiteraard ook vele onzinnige tussen. Maar de tip ‘Doe alsof je heel goed bent in het maken van keuzes’ vind ik heel interessant en doeltreffend.
Het klinkt misschien als een kinderachtige truc, maar het werkt echt: net doen alsof je geen problemen hebt met kiezen. Heb je moeite met iets, zoals met het maken van een keuze? Acteer dan eens dat het je géén moeite kost. Hierdoor komt je intuïtie boven je ratio te staan en kun je makkelijker en sneller keuzes maken. Minder twijfel dus!
‘Okay, zullen we?’ riep mijn vader op vastberaden toon… waarna we een kwartier lang verstijfd naar beneden stonden te turen. ‘Doen we het, of doen we het niet?’ Wat volgde was een soort van ‘light’ versie van ons oorspronkelijke plan. Mijn vader besloot te springen i.p.v. te duiken (echte vaders laten zich niet kennen waar hun zoon bij is 😉 ) dus met de trap weer naar beneden was voor hem geen optie). Maar ik besloot uiteindelijk toch weer via het smalle stalen trapje naar beneden te klauteren. Dat duurde pakweg drie minuten maar het voelde veel langer, zo eng vond ik het. Had ik dan toch beter kunnen springen? Ik twijfel er nu nog steeds over.
Ook advies van een doortastende Art Director nodig? Neem dan contact op met dennisvi@ty.staging.hellothere.dev of neem contact met ons op.
