Print is dood, lang leve print

Het is net een veenbrandje, de vraag of print verdwijnt of niet. Links en rechts steekt die vraag voortdurend de kop op

Het is net een veenbrandje, de vraag of print verdwijnt of niet. Links en rechts steekt die vraag voortdurend de kop op. Grofweg tekenen zich doorgaans drie kampen af. De nostalgen met een rotsvast geloof in de revival van print. De digi-diehards die de totale ondergang van print voorspellen, motiefjes op toiletpapier daargelaten. En dan is er nog een groep die propageert dat het allemaal naast elkaar zal blijven bestaan. Wie het weet mag het zeggen.

Het aardige van een kristallen bol, is dat iedereen precies dat ziet wat hij gelooft te zien, niet meer en niet minder. Valt er dan helemaal niets te voorspellen over hoe de toekomst van gedrukte media eruit gaat zien? Nee, niets. We kunnen hoogstens wat feiten op een rijtje zetten die helpen genuanceerd verschillende scenario’s af te wegen. Zo maar wat berichten die me zijn opgevallen.

1 Onderzoek van Le Syndicat de la Presse Sociale in Frankrijk bevestigt wat we eigenlijk wel weten. Gedrukte tekst heeft de voorkeur als we iets echt willen begrijpen. Korte, overzichtelijke informatie laat zich bij voorkeur digitaal nuttigen. Vraag is of die voorkeuren aan het veranderen zijn. De digigelovigen komen steevast met de opmerking dat jongeren werkelijk niets meer in print lezen. Is dat zo?
2 In ieder geval blijkt dat we informatie in gedrukte teksten beter kunnen onthouden. Dat geldt voor zowel voor fictie als non-fictie. Dat heeft te maken met de driedimensionaliteit van gedrukte media, met het overzicht dat een boek of tijdschrift biedt en met de interactie die je ermee kunt hebben. Dat heeft allemaal een gunstig effect op het geheugen. Dat zit ons in de genen en vanuit dat perspectief heeft print dus zeker een streepje voor.
3 Grappig in dit verband is ook een Frans onderzoek. Daaruit blijkt dat mensen liever papier archiveren dan digitaal. Overzicht en vindbaarheid blijken de belangrijkste argumenten te zijn. Of Fransen dus alles uitprinten en in dikke ordners voor het nageslacht veilig stellen, vermeldt het onderzoek niet.
4 Wel leuk, maar niet zo verrassend is Duits onderzoek verschenen in het digitale blad Plos One. Onze oosterburen stellen vast dat ouderen sneller lezen met een tablet of e-reader. Dat heeft waarschijnlijk alles te maken met het contrast dat voor de oude ogen prettiger is op deze apparaatjes. Of ze ook beter lezen is in dit onderzoek niet meegenomen. Jongeren lezen net zo snel van een tablet als van papier.

5 Uit onderzoek gepubliceerd in de Magazine Media Factbook blijkt dat de populariteit van magazines bij jongeren nog steeds toeneemt. Ze lezen zelf meer magazines dan ouderen. Dat staat overigens in schril contrast met hun interesse voor de krant. Die daalt dramatisch. Lezen ze die magazines dan ook digitaal? Daar heb ik niet direct een antwoord op kunnen vinden. Het gaat overigens niet zo snel met digitale magazines.

6 Zo op het oog lijken de oplages van digitale magazines te exploderen. Gezichtsbedrog. Het populaire Vogue bijvoorbeeld verdubbelt in 2012 digitaal in oplage: in de tweede helft van dat jaar verkocht Vogue in Engeland een kleine 4000 digitale magazines meer dan de zes maanden daarvoor. Maar nog steeds is het aantal digitale verkopen maar 3,7% van de totale oplage. Recente cijfers laten zien, dat er geen aardverschuivingen plaatsvinden en dat de verhouding print/digitaal lijkt te stabiliseren. De interactie tussen die twee neemt wel enorm toe.
7 Je kunt ook stellen dat print er simpelweg nog is, omdat de wereld nog moet wennen aan digitaal. Hoe zit het in ons land? 8 miljoen Nederlanders hebben een smartphone en 6 miljoen landgenoten zijn de gelukkige bezitters van een tablet. In heel veel gezinnen is de tablet vast onderdeel van de inventaris. De toegang tot digitaal wordt dus steeds gemakkelijker en ook sneller. Met name ouderen zijn op beide fronten met een inhaalslag bezig. Ook in het onderwijs wordt de tablet steeds belangrijker, maar het boek blijft ook daar fier overeind.
8 De tablet is verreweg het populairst onder de mobile devices. 71% van de mensen heeft de voorkeur voor de tablet boven het slimme mobieltje. Van de tabletgebruikers leest nog steeds 35% liever een papieren krant, 41% prefereert een gedrukt magazine. Hoe we dat weer moeten begrijpen in het licht van het bescheiden marktaandeel van digitale magazines weet ik niet. De tablet is een typisch dingetje voor in huis. 88% gebruikt hem in de woonkamer. En jawel, 79% neemt hem mee naar bed. Tja, je vraagt je weleens af of je alles moet willen weten.

Ik denk dat de digitale storm aan kracht heeft kunnen winnen omdat het economisch de laatste jaren niet mee zat. ING ging in 2012 over op een digitaal personeelsblad en bespaarde 75% op de kosten van druk en de mondiale distributie. 30% van de ING’ers lezen nu het digitale blad ook daadwerkelijk en blijven er 5 minuten in hangen. Gegevens over het leesgedrag van het papieren exemplaar ontbreken helaas, zodat het lastig is om de cijfers in perspectief te plaatsen. Zo op het eerste gezicht lijkt mij het beperkte bereik toch een probleem.

Uiteindelijk gaat het erom wat werkt, en wat niet. Print zal daar altijd een rol in blijven spelen. Het heeft eigen specifieke gebruiksmogelijkheden die appelleren aan hoe onze hersens werken. En daar valt bitter weinig aan te veranderen.