Ervaringskunst als inspiratiebron: de wereld volgens Olafur Eliasson

Visuele vertelkunst

Als ontwerper vind ik het belangrijk om visueel geprikkeld te blijven en krijg ik vaak de vraag waar ik inspiratie opdoe. Moderne kunst is één van mijn voornaamste inspiratiebron. Ik ga dan ook graag naar musea en exposities. Daarbij vind ik het interessant om andermans ‘point of view’ te ontdekken en te ervaren. Elke kunstenaar heeft immers zijn of haar eigen manier van visueel vertellen en weet dit op zeer diverse manieren te uiten.

Waarom juist moderne kunst en niet de klassieke kunst? Door de vele vormen die moderne kunst kent in z’n uitingen. Het idee dat je, voor dat wat je wilt vertellen werkelijk alles zou kunnen gebruiken om je te uiten, vind ik een mooi gegeven. De gekozen vorm daarvoor (bijvoorbeeld: video, installatie, fotografie, sculptuur etc.) of het gebruikte materiaal zegt veel over een werk.

De vertaling naar mijn werk

Maar ook binnen grafisch ontwerp draait het om uiten en communiceren. Door het proberen te begrijpen van andermans keuzes, worden de tools voor mij als ontwerper ook alleen maar groter. En elke denkbare vorm kan ook worden toegepast binnen ons werk in de studio.

Het hoeft niet te stoppen bij het opleveren van bijvoorbeeld een poster of PDF. Want waar gaat die poster hangen? Kun je nog iets met deze ruimte doen? Hoe ga je het ophangen? Op wat voor materiaal ga je printen? Moeten we het wel uitprinten? Is het maken van een poster wel de juiste vorm om te communiceren? Los van het idee hoe de poster eruit moet zien, kun je ook bedenken wat je allemaal met die poster kunt doen.

Esthetisch genieten

Wat ik onder andere zo interessant vind aan moderne kunst, is het proberen te begrijpen ervan. Er iets van vinden. Iets ook niet goed vinden en waarom dan niet? Soms zijn werken onbegrijpelijk, maar kun je er nog altijd esthetisch van genieten of er iets anders uithalen voor jezelf. Wie zegt dat we altijd alles maar moeten begrijpen? En wat is het begrijpen van kunst? Voor mij betekent het: kan ik er uithalen wat de kunstenaar probeert te vertellen? En hoe heeft hij/zij dat gedaan?

Zo niet: wat vind ik van het werk en wat voor een associaties heb ik erbij? Vind ik het mooi? Of niet? En dat mag gewoon. Niet alles hoeft je te liggen. Maar uiteindelijk vind je er wel iets van. Soms hoeft het ook niet iets te vertellen. Maar kun je slechts genieten van de esthetiek van een werk. En wekt het op die manier eigen associaties op.

Associaties bij alle vormen

Soms haal ik mijn inspiratie heel klassiek uit de vorm van abstracte beelden, schilderijen en fotografie. Soms juist uit heel realistische kunst die gericht is op beleving. Kunst die je beleeft, als een hele ervaring, eentje waar je in stapt.

Ook vind ik het heerlijk om af te dwalen en mijn eigen interpretatie te geven aan de betekenis van de kunst. Jammer genoeg heb ik nog steeds het idee dat moderne kunst door veel mensen als ‘moeilijk’ wordt ervaren, terwijl het juist ook heel toegankelijk kan zijn. Het lijkt mij dan ook leuk jullie mee te nemen in wat moderne kunst voor mij betekent aan de hand van enkele werken van mijn favoriete kunstenaar Olafur Eliasson.

Prikkel je zintuigen

Onlangs was ik in Londen bij de expositie ‘In Real Life’ van deze Deens-IJslandse kunstenaar. Eliasson is een meester in het combineren van esthetiek, maatschappelijk betrokken thema’s en het prikkelen van je zintuigen. Dit doet hij met behulp van elementen uit de natuur zoals: licht, mist, en water, maar ook mos en ijs. Waar je hem wellicht van kent is ‘The Weather project’. Bij dit project van 2003 heeft hij een gigantische zon opgehangen in de ontvangsthal van het Tatemuseum in Londen.

Olafur Eliasson heeft als uitgangspunt: het centraal zetten van de ervaring van de belever van zijn kunst. Je geeft meer betekenis aan een werk met je eigen associaties en herinneringen bij het ervaren van de werken. Tevens ben je je ook meer bewust van de mensen om je heen en hun reacties.

In the eye of the beholder

Een van de eerste werken van Eliasson dat ik wil delen met jullie is het werk ‘Beauty’.

Het is een donkere ruimte met aan het plafond een kleine regen/nevel installatie. Waardoor er een subtiel gordijn van nevel naar beneden dwarrelt. Daarop schijnt een felle lamp. Door de reflectie van deze lamp ontstaat er een bijna magische regenboog aan kleuren. Een zo herkenbaar tafereel als een regenboog, maar dan in een andere ruimte geplaatst, zorgt ervoor dat je des te meer kan genieten van de schoonheid die het eigenlijk biedt. Het heeft iets heel vredigs en de subtiele beweging van alle kleuren fascineert mij. Maar dan is er die titel… ‘Beauty’.

Het leuke van dit werk is dat hij met deze simpele elementen als water en een lamp even een omstreden begrip als schoonheid definieert. En daarmee eigenlijk de deur voor ons dichtgooit wat betreft de betekenis van dit werk. Waardoor ik mij juist ga afvragen wat nu eigenlijk schoonheid is? Esthetiek is belangrijk voor mij in een werk, maar soms moet het wel ‘schuren’ om op te vallen. Om te blijven hangen.

Bij dit werk is de esthetiek wel degelijk een belangrijke factor. Iets wat schoonheid zou moeten zijn, mag in de vorm juist iets heel ‘moois’ hebben. Om te kunnen vangen wat door veel mensen als mooi wordt ervaren, is daarin een hele uitdaging. Ieders perceptie van mooi is tenslotte anders. Daar is Eliasson dan ook erg goed in geslaagd. Het zit zelfs tegen dromerig aan, waardoor ik er lang naar kon blijven kijken.

Doordat ik er op deze manier van kon genieten viel het werk voor mij al op en hoefde het niet te schuren. Het leidde mij meer naar de vraag wat schoonheid dan eigenlijk is.

Voor mijzelf hoef ik daar dan niet gelijk een antwoord op te hebben. Dit is dan een vraag die je onbewust altijd met je meeneemt.

Een hand voor ogen

Nog zo’n voor mij opzienbarend werk is de ‘Your Blind Passenger’ installatie. Een veertig meter lange tunnel die volhangt met mist. Het licht verloopt van wit naar oranje naarmate je verder door de tunnel loopt. Op het moment dat ik de tunnel in stap, voel ik mij in eerste instantie de blinde. Maar al snel merk ik dat er ongeveer een halve meter zicht is. Het is bijzonder hoe gelijk al je zintuigen op scherp springen en je jezelf totaal moet overgeven aan het moment, wanneer je je gevoel voor diepte even helemaal kwijt bent. De mist is zo dicht dat je nog net je hand kan zien als je die uitsteekt. Toch is het een soort veilige plek waar je je aan overgeeft op het moment dat je er doorheen loopt.

IJskoude bewustwording

Eliasson werkt veel met natuurlijke elementen. Hij maakt zich zorgen over de gevolgen van de opwarming van de aarde en dit zie je terug in zijn werk. Steeds vaker probeert hij een statement te maken en mensen bewust te maken van wat er gebeurt. Een van die werken is ‘Ice Watch’. Grote brokken poolijs haalt hij naar Europa die dan ter plekke wegsmelten, als symbool van de opwarming van de aarde en de kwetsbaarheid van de natuur. Wel in samenwerking met een geoloog en zonder de natuur schade te berokkenen.

Zelf ervaren?

Het bekijken of ervaren van moderne kunst creëert inzicht in het beeldgebruik van deze tijd. Iets dat ik dan vervolgens weer kan inzetten bij mijn ontwerpen voor onze klanten. Hopelijk heb ik je met deze blog een klein kijkje gegeven in wat mij inspireert. De eigen manier van visueel vertellen in de moderne kunst die ik aanhaal en de diversiteit in de manieren waarop, vormen een constante inspiratiebron voor mij die ik doorvertaal in de ontwerpen die ik maak.

Helaas is de expositie van Olafur in Londen intussen al voorbij. Ook al was dit niet helemaal om de hoek…

Wél hebben wij hier in Nederland een aantal werken van een andere favoriet van mij: de Amerikaanse kunstenaar James Turell.  Vergelijkbaar is een groot woord, maar als je het hebt over ervaren van kunst en het gevoel van diepte komt Turell voor mij aardig in de buurt. Zijn landschapskunstwerk ‘Hemels Gewelf’, is te zien in Kijkduin, Den Haag. In museum Voorlinden in Wassenaar kun je het werk ‘Skyspace’ ervaren en bij museum De Pont in Tilburg het lichtwerkstuk ‘Wedgework III’.

Heb je vragen naar aanleiding van deze blog, neem dan contact op met info@thinkyellow.nl.